Giới thiệu
1898-1971
Cụ Phạm Trác Đồng
Thương hiệu Trà Đồng Lương
Trà Đồng Lương xuất hiện tại Hà Nội từ năm 1926. Lúc đầu, Tổng-cục chế tạo chè Đồng-Lương đặt tại số 125 phố Hàng-Bông, Hanoi, sau chuyển về số 40 phố Hàng-Ngang, Hanoi rồi cuối cùng là số 44 Rue Richaud, Hanoi (nay thuộc phố Quán Sứ, Hà Nội). Đây từng là một thương hiệu trà nổi danh đình đám khắp cả nước hồi nửa đầu thế kỉ XX. Người khai sinh ra Trà Đồng Lương là cụ Phạm Trác Đồng (1898 – 1971), quê thôn Lương Kiệt, xã Liên Minh, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.
Cái tên Đồng Lương ra đời không hề ngẫu nhiên, nó lưu lại ý nghĩa nhân văn thuở đất lề quê thói đeo bám mọi người Việt. Hồi ấy, luật bất thành văn quy ước rằng: Những người con li hương luôn lấy tên mình ghép với tên quê, như một thông tin để người đồng hương nhận ra nhau. Đó còn là cách nhắc nhở lòng, mà giữ mình trong sạch và tự hào về quê hương bản quán. Bởi thế có cái tên Đồng Lương (Phạm Trác Đồng, thôn Lương Kiệt).
Đồng Lương Trà chấn hưng nội-hoá
Vốn là người tâm huyết với vận mệnh đất nước, cụ Phạm Trác Đồng rất đề cao tinh thần tự cường dân tộc, nỗ lực chấn hưng nội-hoá công nghệ nước nhà. Từ năm 1923, cụ đã sang Tàu khảo sát về kỹ nghệ trồng chè, giống cây, thổ nhưỡng… rồi sau đó về nước lập các xưởng làm chè tại Hà-Giang, Yên Bái, Phú Thọ và sáng chế ra nhiều thứ chè nổi danh như Đồng Lương Liên Tâm, Kim Khánh Đầu Xuân, Tiên Mai, Vinh Thái…. nước trong xanh, giàu tinh chất, dễ tiêu, không nóng ruột, không mất ngủ, nhờ đó có thể cạnh tranh được với chè Tàu. Cụ luôn mong mỏi đồng bào nên khuyến khích và nên dùng chè nội-hóa để công nghệ nước nhà được thịnh đạt và giữ gìn quyền lợi cho nước nhà. Những năm 1930-1945, được mọi người hoan ngênh, nghiệp trà Đồng Lương vô cùng phát triển. Các đại lý không chỉ mở rộng khắp Việt Nam mà còn lan toả ra toàn cõi Đông Dương sang Phnôm Pênh, Viêng Chăn và vượt đại dương tới Paris chinh phục thị trường nước Pháp. Các nhà sành chè trong nước đều công nhận chè Đồng Lương xứng đáng được gọi là “Vua các thứ chè nội-hóa”. Nhờ những thành quả to lớn đạt được, chủ nhân Trà Đồng Lương được Đức Bảo-Đại Hoàng Đế tôn vinh, ban hàm phẩm “Hàn Lâm Khoa Học Sĩ”, ban thưởng Minh Nông bội tinh và thẻ bài ngà danh dự.
Tuyên ngôn của Trà Đồng Lương
“XIN QUỐC DÂN CHÚ Ý
Lợi quyền há lại nhường ai,
Này gìn-giữ, này cạnh tranh,
Quyết chẳng sông Ngô đem vàng đổ,
Thổ sản là chung của nước,
Phải vun trồng, phải thụ dụng,
Hoài chỉ cây quế để Mường leo.
Rõ ràng: Của nhà sẵn có chè trên núi; Người nước xin ghi hiệu chữ Đồng.”
P.T.Đ
“KÍNH TRÌNH QUÝ KHÁCH
Vì lòng ham mê nền thực-nghiệp, muốn bảo thủ quyền lợi về chè của nước ta, bản hiệu chủ nhân hết sức nghiên cứu đã lâu năm, chọn thổ ngơi tùy tính chất tốt xấu, nghĩ ra một cách chế chè theo khoa học mới, kể đã tổn phí rất nhiều mới lập nên một Tổng-cục chế tạo chè Đồng – Lương tại số 125 PHỐ HÀNG BÔNG, HANOI và đủ tài lực phát chè ra cho hàng năm nhà Đại-lý ở các tỉnh lúc nào cũng đủ các hạng chè bán trong 6 năm trời nay như: Đồng-Lương, Tiên-Mai, Chân-Thái, Vinh – Thái Đầu Xuân v.v. đều là chè hiệu Đồng-Lương cả.
Cái tiếng chè NỘI-HÓA ĐỒNG-LƯƠNG từ ngày Hội-chợ Hanoi năm 1932 đến nay đã vang lừng ba xứ vì đã được nhiều quí khách trong quốc dân tin dùng. Tuy vậy, bản hiệu chủ nhân còn nhất tâm hi sinh tài lực để sửa đổi cách chế tạo cho được ngày càng thêm hoàn hảo. Vừa rồi bản hiệu chủ nhân đã xin được phép sang Tàu khảo sát về cách giồng chè, lấy búp, khí hậu thổ ngơi, cách chế thêm bản Á, Âu… . Vì thế chè của bản hiệu ngày nay chế ra được bội phần hoàn hảo hơn xưa; tinh vi, thanh khiết, uống vào dễ tiêu, ngủ được, đủ bổ dưỡng tinh thần, làm nhẹ nhàng thân thể. Xin quý khách dùng thử mới tin nhời của bản-hiệu, quảng cáo đúng với giống như chế tạo đã có kết quả tốt tươi. Xin nhớ nhận dấu hiệu Đồng-Lương kẻo nhầm với các thứ tạp hiệu chè không hợp cách. Vì những thứ chè tạp hiệu giả mạo đó đã làm mất tiếng chè nội hóa trong bấy lâu. Từ ngày chè Đồng-Lương ra đời và chấn hưng lại nghề chè nước ta chắc không để phụ lòng quốc dân tin dùng.
Quý khách chiếu cố – Bản hiện cảm ân.
PHẠM-TRÁC-ĐỒNG DIT ĐỒNG-LƯƠNG
Số 125, Phố Hàng Bông – Hanoi
NHỜI GHI. – Chè của bản hiệu rất tốt, rất ngon, rất lợi nước mà bán rất rẻ trong buổi đầu để làm quảng cáo khắp các nơi. Vị nào cần nếm thử, xin viết thơ về lấy gói chè quảng cáo. Nhớ gửi cho 0p.30 bằng con niêm để làm phí tổn.”
NGUỒN DẪN:
- Phong Hoá tuần báo số 70 năm 1933
- Thực nghiệp dân báo số 116 năm 1933.
Quảng cáo Trà Đồng Lương của Đại lý Nam Định
“Nhắn nhủ bà con khắp bốn phương,
Mua chè nên nhớ hiệu Đồng-Lương,
Của chung nội-hoá ngon và rẻ,
Rất vệ sinh mà lại tốt hương,
Lợi-quyền ta há chịu nhường quyền ai ôi,
Bảo nhau ta kịp vãn-hồi,
Sao cho khỏi hổ giống nòi Rồng Tiên.”
Nguyễn Văn Tiếu – Chủ hiệu Chấn-Nam-Lợi, Phố-Khách, Nam Định
Quảng cáo Trà Đồng Lương của Đại lý Trung kỳ ở Hội chợ Huế
“CÁC NGÀI !
Đi xem hội chợ cho đông, Mua chè nội hoá để giúp nhân công nước nhà.
Đồng-Lương chè hiệu của ta, Ta mua ta uống để mà giúp nhau.
Giúp nhau cho được thịnh giàu. Đồng tiền trong nước lại chuyền tay nhau ta dùng.
Lợi quyền ta được hưởng chung. Khỏi đem vàng đổ xuống giòng sông Ngô.
Vì một lòng muốn chấn-hưng thổ sản, và bảo tồn lợi quyền của nước nhà nên Ông Phạm-Trác-Đồng chủ hiệu chè Đồng-Lương chẳng ngại hao công tốn của đã len lỏi khắp mọi nơi để nghiên cứu về chế ra thứ chè Đồng-Lương và thứ chè Kim-Khánh đầu xuân.
Thứ chè Kim-Khánh các ngài đã dùng rồi, tất các ngài đã biết công chế tạo của chúng tôi, còn thứ chè Đồng-Lương là thứ chè ngon nhất vẫn bán ở Bắc-kỳ, nay chúng tôi mới đem tới Huế, bán tại Hội-chợ gian số 49 và hiệu Vĩnh Tường 51, phố Gia-Long, Huế.
Chè Đồng-Lương năm nay uống ngon hơn chè Tàu, nước trong xanh và đậm hơn chè Tàu mà uống lại bổ.
Các ngài uống chè Đồng-Lương, chè Kim-Khánh tức là các ngài giúp được hàng nghìn nhân công giồng chè, hái chè của hiệu chúng tôi được cơm no áo ấm, tức là các ngài đã chấn hưng công nghệ nước nhà.”
Báo chí xưa viết về Trà Đồng Lương
“Một công nghệ đáng khuyến khích: Chè Nội-hóa Đồng-Lương
Nhân ngày 12 Décembre vừa qua, chè Đồng Lương mở chi cục tại 149 phố Khách Haiphong, chúng tôi đã thăm ông Phạm Trác Đồng – chủ hiệu chè Đồng Lương. Ông Phạm Trác Đồng mong mỏi đồng bảo phải thức tỉnh trước tình hình thế giới, yêu dùng nội hóa mới mong nước nhà được giàu mạnh.
Được tin chè Đồng-Lương, một thứ chè nội hoá danh tiếng mới mở chi cục tại 140 phố Khách Haiphong, chúng tôi có lại thăm ông Phạm Trác Đồng chủ hiệu chè ĐỒNG LƯƠNG tại số 44 Rue Richaud Hanoi. Đây là nhà riêng vừa là xưởng chế chè còn bàn giấy và cửa hàng ở số 42 Hàng Ngang Hanoi. Ông Phạm Trác Đồng rất vui vẻ và nhã nhặn kể cho chúng tôi được biết rõ về chè ĐỒNG-LƯƠNG và dẫn chúng tôi đi xem các nơi đóng bao gói và sao sấy các thứ chè, rất có quy củ.
Chè Đồng-Lương
Thấy mỗi năm dân Việt Nam cứ vô tình làm giàu cho nước ngoài tới 6, 7 triệu bạc về chè Tàu, nên năm 1923, ông Phạm Trác Đồng quán tại làng Lương-kiệt, tồng Hào-kiệt, huyện Vụ-bản, tỉnh Namdinh, mới mạo hiểm sang Tàu (ông có đưa cho chúng tôi xem tờ giấy thông hành mà ông còn giữ lại để làm kỷ niệm). Sau bao năm len lỏi tìm giống, xem đất và dò cách chế biến của người Tàu, ông trở về nước lập các xưởng làm chè tại Hà-Giang, Yên Bái và Phú Thọ rồi sáng chế ra thứ chè ĐỒNG-LƯƠNG LIÊN TÂM, QUAN ÂM, KIM KHÁNH ĐẦU XUÂN vân vân… hương vị thơm ngon hơn chè Tàu, lại có những tinh chất đặc biệt là uống rất bổ, không nóng ruột, không khô cổ, không hại thận, nước rất trong xanh (ông có đưa cho chúng tôi xem bản chứng nhận của phòng thí nghiệm Canh Nông). Chè ĐỒNG-LƯƠNG đóng vào các bao gói rất mỹ thuật, rất tiện cho việc tặng biếu hay cuới xin. Ông lại chế ra các thứ chè ướp bằng các thứ hoa thật như hoa sen, hoa nhài rất thơm ngon. Nhờ các tinh chất tốt kể trên nên chè ĐỒNG LƯƠNG đã được mọi người hoan nghênh. Thấy thế có nhiều người không biết đến lợi chung và lương tâm nhà nghề cũng phát hành những thứ chè kém hơn, lấy tên na ná như tên ĐỒNG LƯƠNG bán rất rẻ để cạnh tranh và đánh lừa đồng bào. Nhưng các nhà sành chè đều công nhận chè ĐỒNG LƯƠNG đã xứng đáng được gọi là “Vua các thứ chè nội-hóa“. Sau 17 năm trời với cái mục đích giữ gìn quyền lợi cho nước nhà, ông Phạm Trác Đồng hết sức bình sinh cạnh tranh kịch liệt với chè Tàu. Bởi vậy Đức Bảo-Đại Hoàng đế đã ban thưởng cho ông MINH NÔNG bội tinh và KIM TIỀN, đức Khôn nghi xương Thái hoàng Thái hậu ban Tưởng lục và hầu nết các quan Thượng thư và dân tỉnh đều có thư ngợi khen. Hiện nay chè ĐÔNG LƯƠNG nhờ có các đại lý có tâm huyết giúp đỡ đã có bán khắp các tỉnh tại Trung – Bắc và Lào, nhưng ông Phạm Trác Đồng vẫn hết sức một mặt lo chế chè, một ngày một tốt hơn, một mặt ông mở thêm các xưởng chế chè, các đại lý và các chi cục như ông đã mở tại Haiphong vừa đây.
Ông Phạm Trác-Đồng mong mỏi
Trong khi nói qua về nền công nghệ và thương mại Việt Nam hiệu nay, ông Phạm Trác Đồng có ngỏ ý với chúng tôi mong mỏi đồng bào nên thức tỉnh trước tình hình thế giới. Hiện này mọi người đều phải hiều rằng mình không thể trông mong một chút gì ở ngoài được cả. Lúc này là phải tự làm tự kiếm lấy bánh mà ăn, tự dệt tự may lấy áo mà mặc… Chân chính nông nghiệp và công nghệ. Các nhà đại tư bản nên xuất vốn ra kinh doanh hay giúp đỡ của nhà tiểu công nghệ. Các nhà tiểu công nghệ đem óc sáng kiến ra lo chế cho hàng mình một ngày một tốt hơn để cạnh tranh với ngoại-hóa chứ đừng hèn hạ đi theo đuôi nối gót lại còn đem hàng xấu cạnh tranh lại người mình làm phi tiếng hàng nội hóa đi. Tất cả mọi người nên khuyến khích và nên dùng nội hóa cho công nghệ nước nhà được thịnh đạt và làm cho nước nhà được giàu mạnh. Ý kiến ông Phạm Trác Đồng cũng như ý kiến tất cả các nhà doanh thương và các nhà tri thức có tâm huyết với xã hội. Kể ra đây chúng tôi mong đánh thêm một tiếng chuông may gọi tỉnh những người từ xưa vẫn khinh khi và thờ ơ với nội-hóa. Và chúng tôi ước mong rằng nếu xứ này mà có nhiều nhà công nghệ nhiệt thành như ông Phạm Trác Đồng thì lo gì một ngày kia nước Việt Nam không giàu mạnh. Ông Phạm Trác Đồng có trao cho chúng tôi một bản nói về cách pha chè ĐỒNG LƯƠNG và nhờ tuyên bố giúp như sau đây:
Cách pha chè Đồng Lương
Tất cả các thứ chè nội-hóa của hiệu ĐỒNG LƯƠNG đều chất đậm nên pha vừa uống mới ngon, cho nhiều chè quá uống mất ngon nó lại tốn tiền, vô ích. Nước cần đun thật sôi, không có mùi khói. Chè mua về phải bỏ vào bao, lọ đậy kỹ, để chỗ cao ráo xa các thứ nặng mùi khác. Trước khi pha phải tráng ấm chén vào nước sôi. Bỏ rất vừa chè, chuyên nước sôi vào ấm lần thứ nhất để chậm ba phút hãy rót ra chén tống. Chuyên nước sôi vào ấm, nước thứ hai này rót ra chén tống ngay, rồi lại chuyên nước sôi vào ấm, nước thứ ba này cũng rót ra chén tống ngay song mới rót ra chén con uống thì nước vừa trong xanh vừa thơm ngon.”
TRÍCH: TẠP CHÍ MINH NÔNG
Trà Đồng Lương giai đoạn Toàn quốc kháng chiến (1946-1954) và Kháng chiến chống Mỹ (sau 1954)
Năm 1946, hưởng ứng công cuộc toàn quốc kháng chiến, cụ Phạm Trác Đồng cùng gia đình về đồn điền chè ở Phú Thọ tản cư. Chè không làm kinh doanh nữa, chỉ làm để nhà dùng và biếu tặng. Năm 1948, cụ hiến tặng cả đồn điền chè 200 mẫu cho Chính Phủ và trở thành Uỷ viên Mặt trận Liên Việt. Cụ còn quyên góp vào Quỹ Cứu Quốc, Quỹ Cứu Tế, hiến tặng Chính Phủ hàng chục nghìn đồng bạc, đỡ đầu bộ đội Trung đoàn sông Lô… Cụ đã được trao tặng nhiều giấy khen và thư cảm ơn của Chính Phủ, Quân Đội vì lòng yêu nước nồng nàn và sự sốt sắng giúp đỡ công cuộc kháng chiến và kiến quốc nước nhà.
Sau năm 1954, miền Bắc bước vào thời kì cải tạo kinh tế. Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thực hiện chính sách xóa bỏ nền kinh tế tư nhân và tiến hành quốc hữu hóa, tập thể hoá trong khu vực công – thương nghiệp, tiến tới mục tiêu xây dựng một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung do Nhà nước quản lý và điều hành. Cụ Phạm Trác Đồng được phân công làm kỹ thuật viên cho Liên Xưởng Công Ty Hợp Danh Chè Việt-Hoa, thường xuyên được Hội Liên hiệp Công thương Thành phố Hà Nội tặng giấy khen trong việc phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, góp phần đẩy mạnh sản xuất ở Liên xưởng.
Gìn giữ, phát triển hương vị truyền thống 100 năm
Trà Đồng Lương không chỉ là một thương hiệu, mà còn là câu chuyện gia đình được kể qua nhiều thế hệ. Trải qua gần một thế kỷ, ngọn lửa đam mê với dòng trà dân tộc vẫn âm ỉ cháy trong từng thành viên của đại gia đình Đồng Lương chúng tôi mà đại diện là người cháu đích tôn – anh Phạm Kỳ Dương, hậu duệ đời thứ ba – đang tiếp tục gánh vác trọng trách gìn giữ và phát huy những giá trị di sản ấy.
Không chỉ là gợi nhớ hương vị quen thuộc trong ký ức người Hà Nội xưa, chúng tôi còn muốn thổi vào đó hơi thở mới của thời đại, đưa thương hiệu Trà Đồng Lương đến gần hơn với bạn bè khắp thế giới. Câu chuyện một trăm năm của dòng trà gia truyền chúng tôi nay được viết tiếp trên những kênh truyền thông hiện đại, từ website chính thức này cho đến những mạng xã hội giúp kết nối với khách hàng. Mỗi tách trà Đồng Lương là lời tri ân quá khứ, đồng thời cũng là lời mời Quý Khách đồng hành cùng chúng tôi trên hành trình tiếp nối di sản này.
Người đương thời nói về Trà Đồng Lương
Playlist
